Propranolol
İlaç grubu olarak bir beta-bloker olarak tanımlanan propranolol aslında damarlarda vazokonstriksiyon denilen büzüşme yapan, damarların çoğalmasını sağlayan bazı maddeleri baskılayan ve damar hücrelerinin cansızlaşmasını sağlayan, dolayısıyla hemanjiyomları oluşturan damarsal yapıları gerileterek etki eden bir ilaçtır. Özellikle bazı kalp ve damar hastalıkları için çok uzun yıllardır erişkinlerde ve çocuklarda güvenle kullanılan ve iyi tanınan bir ilaçtır.
2008 yılında kalp rahatsızlığı bulunan ve hemanjiyomu da olan iki küçük çocukta kullanımı esnasında hemanjiyomların da gerilediği gözlenince kullanıma girmiştir. Ardından hızla artan şekilde hemanjiyomlu bebeklerde ve çocuklarda kullanımı yaygınlaşmış ve günümüzde ilk seçenek olarak tedavide yerin almıştır. Mart 2014’te hemanjiyomlarda kullanımı Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından da onaylanmıştır.
Hap şeklindeki bu ilaç uygun dozlarda ağızdan kullanılabilmektedir. İlaç uygulaması kararının bu konuda uzman bir doktor tarafından verilmesi ve izleminin de yine uzman bir doktor tarafından yapılması gerekir.
İlaç başlanması döneminde hastane ortamında muayene ve tetkiklerin yapılması, ilacın hastane ortamında başlanması ve bebek veya çocukların yakın gözetimde tutularak ilk dozların uygulanması gerekir.
Propranolol’ün kan şekerini düşürebilme, nabız ve kan basıncında düşüklüğe neden olma gibi yan etkileri yanında daha nadir olabilen bazı diğer yan etkileri konusunda dikkatli olunması, ilacı uygulayacak anne-babaların veya diğer kişilerin bilgilendirilmesi gerekir.
Bahsi geçen yan etkiler çok düşük oranlarda görülebilmekte olup genel anlamda propranolol’ün hemanjiyomlarda yakın takip altında uygun dozlarda kullanımı güvenlidir.
Hastada hipotansiyon bulguları olabilecek baş dönmesi, gözlerde kararma; hipoglisemi bulgusu olabilecek terleme, huzursuzluk, uyku hali, halsizlik; akciğerlere etki düşündürebilecek hırıltı, sık nefes alıp verme, aşırı öksürük gibi bulgular için dikkatli olunur, bu bulgular açısından izlemde de dikkat edilir.
Propranolol bazı çocuklarda uyku düzenine etki yapabilmektedir. Uykuya geçmekte zorluk, geceleri sık uyanma veya daha nadiren gece korkuları, bazen de her zamankinden fazla uyuma gibi yan etkiler görülebilmektedir. Bu tür etkile ilaca ilk başlanma zamanlarında biraz daha sık olabilmekte ve birkaç hafta içinde düzelmektedir.
Bebeğin ağızdan beslenmesini bozacak solunum yolu enfeksiyonu, ishal veya başka hastalıklar ya da genel durumunun iyi olmadığı durumlarında propranolol tedavisine doktoru ile görüşülerek, düzelene kadar birkaç gün süreyle ara verilmesi uygun olabilir.
Ağızdan propranolol tedavisi başlanacak bebek veya çocukların bazı durumlarda hastaneye yatırılması ve yakın gözetim altında ilacın başlanması gerekir. Bu durumlar arasında şunlar öncelikle sayılmalıdır: Bebeğin yaşının iki aydan küçük olması, sosyal destek ve bakım konusunda yetersizlik olması, bilinen kalp veya damar hastalığı durumunun bulunması, havayolunu-solunumu etkileyen hemanjiyom olması, kan şekerinde düşüşe neden olabilecek diğer bir rahatsızlık olması…
Hemanjiyomlu bebek ve çocukların ilaç tedavisinin konunun uzmanı bir doktor tarafından planlanması ve takibinin yapılması gerekir.
Topikal Timolol
Timolol etken maddesini içeren göz damlası veya jeli göz tansiyonu tedavisinde uzun yıllardır kullanılmaktadır.
Propranolole benzer etki mekanizmalarına sahip bir beta-bloker grubu ilaç olan Timolol’ün yüzeyel ve küçük cilt hemanjiyomlarında topikal (cilt üzerine uygulama) kullanımının hemanjiyomları geriletmede etkinliği son yıllarda bildirilmiştir.
Genellikle sabah ve akşam hemanjiyomun yüzeyine sürülerek kullanılır. Olumlu etkisi ağızdan propranolol tedavisine göre daha geç görülür. Topikal timolol kullanımında önemli yan etki gözlenmediği ancak seçilmiş olgularda yakın takip altında dikkatli kullanılması gerektiği bildirilmektedir.
Timolol’ün dudaklar, yakın ağız çevresi, anüs çevresi, cinsel organlar ve yakın çevresi yerleşimli hemanjiyomlar yanında yüzey bütünlüğü bozulmuş, ülserleşme gelişmiş hemanjiyomlarda cilde kullanılmaması gerekir.
Timolol’ün hangi hastalara, hangi yerleşimdeki ve özellikteki hemanjiyomlarda kullanılabileceğinin ve dozunun konunun uzman
ı bir doktor tarafından değerlendirilip karar verilmesi gerekir.
Prednizolon
Önceki yıllarda, kortikosteroidler denilen kortizon türü ilaçlar özellikle yaşamsal veya yapısal bozukluğa neden olan, çok büyük veya ciddi sorun yaratan hemanjiyomlar için olmak üzere, tedavide öncelikle kullanılmakta idi. Günümüzde bazı özel ve önemli durumlar dışında genellikle ilk tercih olarak kullanılmazlar.
Kortikosteroidlere yanıt oranı çoğalma evresindeki hızlı büyüyen hemanjiyomlarda genellikle yüksektir. Ancak çoğalma evresindeki tüm hemanjiyomlar için tedavi seçeneği olmayabilirler. Genellikle ağızdan prednizolon tercih edilir. Hemanjiyomun yanıtı olacaksa genellikle 2 hafta içinde etki ortaya çıkar. Kortikosteroidlerin bazıları daha önemli olmak üzere genellikle geçici olan yan etkileri olabilir. Olası yan etkiler açısından da yakın izlem gerekir.
Hazırlayan: Prof. Dr. Bilgehan YALÇIN